Geplaatst op

Paul Celan – biografie – nalatenschap

Biografie van Paul Celan

Een portretfoto van Paul Celan

Vroege jaren en studie

Paul Celan werd geboren als Paul Antschel in Czernowitz, Roemenië, in een Duits sprekende Joodse familie. Later veranderde hij zijn achternaam naar Ancel en koos Celan als zijn pseudoniem. In 1938 ging hij naar Parijs om geneeskunde te studeren, maar keerde terug naar Roemenië vlak voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.

Oorlogsjaren en verlies

Tijdens de oorlog werd hij naar een dwangarbeiderskamp gestuurd. Zijn ouders werden gedeporteerd naar een concentratiekamp. Zijn vader overleed waarschijnlijk aan tyfus, zijn moeder werd doodgeschoten omdat ze niet meer kon werken. Celan wist te ontsnappen en leefde daarna in Boekarest en Wenen, voordat hij zich in Parijs vestigde.

Talen en vertalingen

Celan sprak minstens zes talen vloeiend, waaronder Russisch, Frans en Roemeens. In Parijs gaf hij les in de Duitse taal en literatuur aan L’École Normale Supérieure. Hij verdiende daarnaast geld als vertaler en vertaalde werk van dichters als Robert Frost, Emily Dickinson, Arthur Rimbaud en Charles Baudelaire. Zijn eigen poëzie werd door meerdere bekende vertalers in het Engels vertaald, waaronder Michael Hamburger en Rosmarie Waldrop.

Poëzie en erkenning van Paul Celan

Hoewel hij in Frankrijk woonde en zich liet inspireren door de surrealisten, schreef hij zijn gedichten in het Duits. Zijn eerste dichtbundel, Zand uit de urnen, verscheen in 1948 in Wenen. Zijn tweede bundel, Maan en geheugen (Mohn und Gedächtnis, 1952), bracht hem erkenning. Zijn poëzie balanceerde tussen de lyrische klanken van het surrealisme en de onontkoombare herinneringen aan de Holocaust.

Verandering in stijl

Zijn bekendste gedicht, Todesfuge (Doodsfuga), wordt vaak genoemd als meesterwerk, maar weerspiegelt niet volledig de richting die zijn latere werk insloeg. In de jaren daarna probeerde hij historische en traditionele contexten uit zijn gedichten te verwijderen. Hij wilde een eigen taal scheppen, vrij van vooraf bepaalde betekenissen.

Taal en vervreemding

Dit had alles te maken met de taal waarin hij schreef. Als overlevende van de Holocaust die in het Duits schreef, de taal van de moordenaars van zijn moeder, voelde hij een diepe vervreemding. Hij probeerde het Duits opnieuw vorm te geven, te slopen en weer op te bouwen. Zijn latere poëzie werd nog duisterder, niet uit opzettelijke vaagheid, maar omdat zijn gedichten voortkwamen uit doorleefde ervaringen.

Laatste jaren en nalatenschap van Celan

Celan ontving de Bremenprijs voor Duitse literatuur in 1958 en de Georg Büchnerprijs in 1960. Hij worstelde met depressie en maakte in 1970 een einde aan zijn leven.

Een gedicht van Paul Celan.